Hoe bindt de SP de strijd aan tegen het kapitalisme binnen de EU?
Hoe bindt de SP de strijd aan tegen het kapitalisme binnen de EU?
Zelfs de wenskoekjes, die werden geserveerd, waren in stijl: in de verpakking zaten op de Europese Unie betrekking hebbende tekstjes. En verder was het natuurlijk vooral de enorme opkomst, die bij de organiserende SP-afdeling Zutphen-Warnsveld tot vreugde stemde: een kleine zestig mensen bleken geïnteresseerd in de thema-avond over Europa, die op 8 september in het DWK-gebouw te doen was. De voornaamste vraag die deze avond aan de orde kwam: hoe moeten socialisten zich opstellen tegenover een door neoliberalen gedomineerde EU? Hebben socialisten de Europese Unie nodig om te winnen, of moeten we ons er met alles wat we hebben tegen verzetten?
Maurits in ’t Veld, docent geschiedenis en filosofie, hield een inleiding, Tweede Kamerlid Renske Leijten gaf hierop, als woordvoerder Financiën en Europa in de Tweede Kamerfractie van de SP, haar reactie. Maurits broedt al geruime tijd op een manier om de toenemende macht van de Europese Unie een halt toe te roepen. “De EU is een neoliberaal bolwerk, gekaapt door de kapitalisten,” is zijn stellige mening. Daarbij is zijn waarneming, dat bedrijven, waaronder veel banken, machtiger zijn dan de regeringen binnen de EU. Regeringen durven de banken, die na de door hen veroorzaakte crisis van 2008 goed zijn weggekomen, niet stevig aan te pakken en handelen daarmee niet in het belang van het volk, dus niet democratisch, aldus In ’t Veld. En zo blijven bedrijven machtiger dan de regeringen. “Stel, dat Nederland een linkse regering zou krijgen. Die zou niks voor elkaar kunnen krijgen, omdat men ook dan telkens tegen de macht van die bedrijven aan zou lopen. Daarom moeten we dit in breder, Europees verband aanpakken.”
Maurits wond er geen doekjes om en drong er op aan, dat de SP haar strategie op dit vlak aanpast en op redelijk korte termijn een congres organiseert om een samenwerking met álle vijanden van het neoliberalisme aan te gaan: “Dus met conservatieven, èchte liberalen, vluchtelingenorganisaties, bewegingen voor fair trade, duurzaamheid en monetaire hervorming, organisaties op het gebied van dierenrechten enzovoorts.” Volgens In ’t Veld moet bij zo’n initiatief gedacht worden aan een brede Europese (volks)beweging: “Zoiets lukt niet binnen de blokken, die nu in het Europees Parlement al worden gevormd”.
Renske Leijten deelde de analyse, die Maurits verkondigde, maar had een andere route voor ogen. “Het gaat om de rol, die Europa kan spelen bij de aanval van de SP op het kapitalisme. Maar die strijd begint voor mij lokaal!” Als voorbeeld noemde Renske het vaderschapsverlof. “Als wij dat hier erdoor krijgen, dan is dat een overwinning op het kapitaal en daarmee inspireren wij andere landen weer.”
Ook zij noemde de Europese Commissie “niet transparant en daarmee dus ook niet democratisch. Het Europees Parlement kan meedenken, maar niet zeggen: ‘Dit gebeurt niet’. We zitten op een rijdende trein zonder deuren en weten niet waar we heen gaan”. Ellen Verhoog, voormalig SP-raadslid in Zutphen, nu sinds twee jaar werkzaam als assistent bij de SP-delegatie in het Europees Parlement, beaamt dit: “In Brussel kunnen we niet zo heel veel doen, maar intussen dendert die trein maar door en straks hebben we een federale staat. Daar worstel ik mee.”
Een week na haar optreden in het Zutphense DWK-gebouw diende Renske Leijten in de Tweede Kamer een motie in om, kortgezegd, het zogeheten flitskapitaal aan banden te leggen. “Dát is de rol die de SP moet hebben: we moeten discussies blijven aanzwengelen. Het is allemaal zó ingewikkeld gemaakt, het is zó technocratisch, het kapitaal is anoniem gemaakt: de waarde die geld vertegenwoordigt is niet meer zichtbaar. En daarnaast moeten we de mensen blijven uitleggen wat nu eigenlijk kapitalisme is, wat de gevolgen ervan zijn en wat wij als SP bij dit alles bevechten. Ik zit nu elf jaar in de Tweede Kamer en nog steeds vallen me af en toe de schellen van de ogen.”
“We moeten de positie van de werknemers net zo sterk zien te maken als die van de bazen. Bij gebrek aan een strijdbare vakbond in ons land – ze polderen maar door – worden werknemers nog steeds permanent gepusht om over te werken. Neem ook het Nationaal Zorgfonds: patiëntenverenigingen durven zich vaak niet aan te sluiten, omdat ze bang zijn voor hun financiering. ‘We moeten nog onderhandelen met de zorgverzekeraars’, horen we dan. En zo is er op nog heel veel meer vlakken strijd nodig om steeds stapjes te winnen”
Maar Maurits in ’t Veld wil geen genoegen nemen met 'stapjes': “Ik had gewild, dat in 2008 alle alarmbellen waren afgegaan. Maar nee, dat is niet gebeurd. We zouden banken gaan splitsen in financiële holdings en consumentenbanken. Slechte leningen mogen al weer herverpakt worden. Om een einde te maken aan dit alles zullen we echt moeten proberen een netwerk op te bouwen van andere Europese linkse partijen. Zoals het nu gaat laat de SP het een en ander liggen. We moeten aan de bak!”
Renske Leijten liet zich niet overtuigen door Maurits’ oproep: “Dat doen we al. We zoeken al de samenwerking met andere linkse partijen: daaraan merken we nu juist hoe moeilijk dat is. De strijd wordt, ook elders, vooral nationaal en lokaal gevoerd. Ik vind het ook beter, dat je als lokaal gewortelde partij je verbindende en maatschappelijke rol behoudt.”
Ze deed wel een -voorzichtige- toezegging in Maurits’ richting: “Misschien kunnen we in de aanloop naar de Europese verkiezingen een minicongres houden, ook al vergt dat een enorme organisatie. Maar wat ik zeker wil beloven is dat we onze leden, los van de regioconferenties en het congres, eerder zullen betrekken bij dit soort discussies. We moeten voorkomen, dat leden gefrustreerd raken over zaken, waarover we het uiteindelijk eens zijn!”
Mathijs ten Broeke, SP-raadslid in Zutphen en gespreksleider, had aan het begin van de avond de hoop uitgesproken, dat beide sprekers “enigszins eensgezind” tot een eindconclusie zouden komen. Of dat het geval was valt te betwijfelen. Maar uit de hoge opkomst en aan de enthousiaste reacties na afloop viel wel op te maken, dat het onderwerp ‘Europa en de rol van de socialisten’ zeker tot de verbeelding spreekt. Een thema-avond als deze smaakt naar meer. De enkele dagen later uitgesproken ‘troonrede’ van EU-voorzitter Jean-Claude Juncker heeft de behoefte aan meer discussie ongetwijfeld nog eens extra aangewakkerd.
