Zutphen

De SP bestaat al meer dan 30 jaar in Zutphen. Hoe groeide een clubje van 13 herrieschoppers uit tot de meest actieve politieke partij van Zutphen, met meer dan 200 leden, 20 vrijwilligers en 3 raadsleden?
 

Het prille begin

De SP afdeling Zutphen werd opgericht in 1993. Het was het jaar waarin
Lowlands een herstart maakte, het jaar waarin ‘Whats Up’ van de 4 Non
Blondes wekenlang op één stond en het jaar waarin Bill Clinton werd
gekozen tot 42ste president van de Verenigde Staten.

De SP bestond op dat moment al ruim 20 jaar. Op 22 oktober 1972 werd de partij opgericht. Aanvankelijk als buitenparlementaire en revolutionaire beweging, maar vanaf 1974 besloot de SP ook deel te gaan nemen aan verkiezingen. In 1987 kwam het landelijke partijcongres voor het eerst sinds 10 jaar weer bijeen. De partij, op dat moment meer een federatie van afdelingen dan één landelijke club, werd omgevormd tot een echte landelijke politieke partij. Vanaf dat moment sprongen de nieuwe SP-afdelingen als paddenstoelen uit de grond.

In de gemeente Zutphen wonen op dat moment slechts 13 SP leden. In
1993 worden zij op initiatief van regiovertegenwoordiger Willie Laurensen
bij elkaar geroepen. Onder hen bevond zich onder andere het op dat
moment nieuwe lid Hans Kosters. Hij zou een belangrijke rol gaan spelen
in de hele geschiedenis van de SP in Zutphen.

De eerste gemeenteraadsverkiezingen

1994 was een belangrijk verkiezingsjaar. Jan Marijnissen en Remi
Poppe voerden volop campagne om voor het eerst in de Tweede Kamer
gekozen te kunnen worden. Maar voorafgaand aan de Tweede
Kamerverkiezingen waren er gemeenteraadsverkiezingen. Een SP afdeling
moest in die tijd minimaal 15 leden hebben om opgericht te kunnen worden. 

Zutphen telde er slecht 13, maar dat vond Laurensen ook wel voldoende. Ook in Zutphen moest men in maart 1994 op de SP kunnen stemmen. En zo geschiedde: de oprichting van de SP afdeling Zutphen was in het najaar van 1993 een feit. De SP in Zutphen werd opgericht met twee leden te weinig, en de kandidatenlijst werd bemand door 8 van de 13 leden. 

Ondanks het gebrek aan actieve leden lukte het deze SP’ers van
het eerste uur toch om héél Zutphen(!) te voorzien van campagnekranten.
Dat moet heel wat blaren hebben opgeleverd, maar het bleef niet zonder
resultaat. Op woensdag 2 maart 1994 stemden 842 Zutphenaren voor het
eerst op de SP bij gemeenteraadsverkiezingen. De SP haalde 1 zetel. Theo Rijks werd het eerste SP-raadslid in Zutphen.

Strijd tegen te hoge huren

De verkiezingshectiek rond de raadsverkiezingen was nog maar net
achter de rug als de kersverse SP’ers de campagne ‘Nul is meer dan
genoeg’ starten. In heel Zutphen verspreidden de vroege SP’ers
zogenaamde ‘Rode Kaarten’ waarop mensen hun proteststem konden
laten horen tegen de aankomende huurverhogingen. Zij haalden meer dan
2.000 kaarten op, waarvan het grootste gedeelte was bestemd voor de
grootste verhuurder van Zutphen: de Woningbouwvereniging Zutphen (voorloper van Ieder1).

Hans Kosters, de eerste afdelingsvoorzitter van SP Zutphen, bood op 29 juli 1994 in een scheidsrechterspak de rode kaarten aan aan de heer Kwint, directeur van Woningbouwvereniging Zutphen en tevens gemeenteraadslid van de PvdA. Na de grote emmer gevuld met rode kaarten van een blije Hans in scheidsrechterspak ontvangen te hebben, reageerde hij nogal zuur met de opmerking dat ‘dit gewoon een goedkope reclamestunt van de SP’ zou zijn. De zuurpruim nam de emmer rode kaarten toch aan, en liep chagrijnig weg.

En zo timmerden de Zutphense SP’ers van het eerste uur hard aan de weg
om de SP hier definitief te vestigen. Er werden verkiezingscampagnes
gevoerd voor de landelijke en Europese verkiezingen, er kwamen acties
tegen de Betuwelijn, voor gratis openbaar vervoer en tegen bezuinigingen
op gehandicaptenvoorzieningen.

Strijd tegen bezuinigingen op gehandicapten voorzieningen

Toen de gemeente voornemens bleek om te bezuinigingen op de
Wet Voorzieningen Gehandicapten, kwam de SP opnieuw in actie.
De SP’ers verzamelden handtekeningen en organiseerden actiebijeenkomsten.

De SP Hulpdienst, onder aanvoering van ook toen al Lenne Giesen,
haalde tientallen klachten op. Kamerlid Jan de Wit komt naar Zutphen, waar hij in de Uitwijk op de Brink in debat gaat met de wethouders Derksen en Luesink.

3 zetels en volop in actie

Na de herindelings-gemeenteraadsverkiezingen van 2005, waar Zutphen
en Warnsveld samengingen, behaalde de SP 3 zetels. Deze zetels werden
opgevuld door een nieuwe generatie, namelijk Thomas Rijs, Johan Luijendijk en Jan Rietman. In de hele afdeling vond rond die tijd een ‘wisseling van de wacht’ plaats. In de periode tussen 2002 en 2007 ‘haakt de een na de ander, om zeer plausibele redenen, af’, zo valt op de website te lezen.

De SP is in die jaren volop in actie tegen de invoering van het nieuwe
zorgstelsel (actie ‘noodrem’). In Zutphen laat de SP op tal van lokale
onderwerpen van zich horen. De SP verzet zich tegen de sloop van
woningen aan de Molenweg, tegen de miljoeneninvestering in de
Hanzehof, voert strijd voor een tegemoetkoming voor mensen met een
minimuminkomen die een ID-kaart moeten aanschaffen en tegen de
invoering van ‘Diftar’ (gescheiden afvalsysteem).

Afdeling in crisis

Maar in de zomer van 2007 breken moeilijke tijden aan voor de SP in
Zutphen. In juli van dat jaar zegt raadslid Johan Luijendijk zijn SP-
lidmaatschap op. SP-raadsleden storten hun raadsvergoeding al sinds
1974 in de partijkas, en houden enkel een onkostenvergoeding over.
Luijendijk wilde niet meer voldoen aan deze partij-afspraak, waarna hij
zijn lidmaatschap opzegde. De fractie en het bestuur volgden Luijendijk in
zijn besluit, waarna de afdeling Zutphen min of meer zonder actief kader
kwam te zitten en één van de moeilijkste fasen van haar bestaan
doorging.

Dagenlang was de Zutphense SP slecht in het nieuws. Anderhalve maand
later vraagt de ledenvergadering de voormalig SP-raadsleden om hun zetel
terug te geven en zo geschiedde.

Kort daarop volgde de benoeming van Hans Kosters, Herman Torgensen
en Corrie van Hoogmoed in de Zutphense gemeenteraad. Op diezelfde
ledenvergadering werd een nieuw afdelingsbestuur gekozen, bestaande uit
de ‘oude garde’ die het instorten van ‘hun’ SP niet zomaar laten gebeuren.

Nieuw optimisme

Deze oude club was vastbesloten om de SP afdeling Zutphen er weer
bovenop te krijgen, en dus gingen zij koppig, enthousiast en vol nieuw
optimisme aan de bak. Onder de leiding van Johan Oonk sloegen Marianne
Oonk, Hans Kosters, Dick Westerveld, Herman Torgensen, Corrie van
Hoogmoed, Wim Musch, Carla Piek, Adriaan van Gelder en Engbert
Gründemann en velen anderen de handen ineen om de SP in Zutphen
opnieuw op te bouwen.

Dat deden zij met succes. Als vanouds lieten ze van zich horen: De deuren
langs om in gesprek te gaan met de Zutphense bevolking, in actie tegen
de sluiting van een daklozencentrum en tegen de privatisering van Nuon
en zij knokten vol bravoure voor betaalbaar openbaar vervoer tussen
Zutphen en Warnsveld en voor het behoud van de bibliotheek in de
Broederenkerk.

SP-JONGEREN in Zutphen

Het onbreekbare enthousiasme en het onverzettelijk optimisme van de
‘oude garde’ slaat aan bij een nieuwe generatie jongeren. De SP-jongren krijgen ook in Zutphen een actieve groep. Zij weten skaters te organiseren voor een actie voor skatebaanverlichting, huurders te organiseren tegen huisjesmelker Kloppers en MBO-studenten te organiseren voor meer kluisjes op het ROC. Een hele nieuwe generatie
SP’ers leert met vallen en opstaan hoe bewegingen onder de bevolking
worden opgebouwd.

Actie tegen prestigeproject Broederenklooster

In oktober 2012 richten SP-ers samen met zo’n 40 inwoners van Zutphen het 'Actiecomité Stop het Broederenkloosterproject'
op. Zij voeren een strijd tegen de komst van een miljoenenkostend
megamuseum midden op de plek van een voor veel inwoners dierbaar
oorlogsmonument.

Er worden massaal posters verspreid, er worden handtekeningen
opgehaald en het oorlogsmonument wordt tot cultureel erfgoed verklaard
door de Zutphense bevolking. Het wordt een jarenlange strijd en de SP
doet een belofte: als de SP in het gemeentebestuur komt, dan stopt het
Broederenkloosterproject.

Belofte gemaakt en belofte ingelost: Exit Broederenkloosterproject

In diezelfde jaren komen SP’ers in verzet tegen de bezuinigingen op
de huishoudelijke zorg, tegen de woningnood en voor meer speeltuintjes
in de woonwijken. Dat leidt in maart 2014 tot een explosie van het
aantal raadszetels. De SP  groeit van 2 naar 5 zetels en wordt  op
enkele tientallen stemmen na de grootste partij van Zutphen.

Tegen de verwachting van menig politicus in houdt de SP vast aan haar
verkiezingsbelofte: de SP komt alléén in het college als het
Broederenkloosterproject stopt.

Het leidt tot de langste onderhandelingen in Zutphen ooit. Zutphen is de laatste gemeente met een nieuw gemeentebestuur en wordt landelijk nieuws. Maar uiteindelijk staat er een college mét SP wethouder, dat het Broederenkloosterproject
gaat stoppen. In diezelfde periode vonden Johan en Marianne Oonk, Hans
Kosters en andere SP-ers die al sinds de jaren ’90 actief waren voor de
SP in Zutphen dat de tijd rijp is om de afdeling over te dragen aan de
nieuwe generatie.

Na ruim 20 jaar actief stopten zij als afdelingsbestuursleden, vol
vertrouwen het stokje over te kunnen dragen aan een sterke nieuwe
generatie. Johan en Hans ontvingen van de leden de Zilveren Tomaat voor
hun jarenlange inzet en het redden van de afdeling in Zutphen. Kort
daarop krijgen de SP’ers het verlies van Hans Kosters te verwerken.

De nieuwe generatie SP’ers krijgt het al snel voor de kiezen. Aan de
kersverse coalitie komt een einde, als eind 2014 wethouder Gründemann
opstapt omdat hij ‘weigert nog langer speelbal te zijn’. Opnieuw breekt
een roerige periode aan voor de SP in Zutphen. Fractievoorzitter Ellen
Verhoog vertrok naar Brussel om de SP-fractie in het Europees Parlement
te versterken, Mathijs ten Broeke werd nieuwe fractievoorzitter en Nils
Müller vulde de lege SP-zetel op. Vanaf dat moment was de SP de jongste
fractie van de hele gemeenteraad, en tegelijk ook de meest felle.

Het wegsturen van Loek Hermans

Dat bleek bijvoorbeeld toen  bekend werd dat opspraak-VVD’er Loek Hermans de nieuwe burgemeester van Zutphen zou worden. De bevolking kwam massaal in verzet en de SP gaf aan geen vertrouwen te hebben in de
komst van Loek Hermans als burgemeester van Zutphen, waarna de politieke steun voor zijn komst als een kaartenhuis in elkaar stortte.

Knokken om te winnen 

De strijdbaarheid van de SP bleek ook uit de vele succesvolle acties, zoals
die tegen de Vispoortgrachtbrug, voor verlaging van de reclamebelasting, voor een democratische huurdersvertegenwoordiging, voor de komst van een recreatiebad en voor bestrating in de Laan van de Highlanders.

De Zutphense Zorgrevolutie

Toen in 2015 bekend werd dat zorgbedrijf ZorgKompas 84 huishoudelijk
hulpen op staat zou zetten, bracht de SP de thuiszorgers bij elkaar om in
verzet te komen tegen het systeem. SP-fractievoorzitter Mathijs ten
Broeke: ‘Wij willen niet een beetje minder slecht; wij willen het totaal
anders’.

De thuiszorgers boden een gouden ‘zorgkompas’ aan aan de wethouder,
waarvan de richtingwijzer wees in de richting van vaste contracten,
organiseerden protestbijeenkomsten en startten een petitie voor de
afschaffing van de marktwerking in de huishoudelijke zorg. Eind januari
2018 besloot de gemeenteraad met een nipte meerderheid toch door te
gaan met de marktwerking, en enkel wat geld vrij te maken voor de
oprichting van een werknemerscoöperatie.

Een half jaar later, na degemeenteraadsverkiezingen van 2018 (waarbij de SP opnieuw de tweede partij van Zutphen werd) en onderhandelingen, werd in het coalitie-akkoord tussen GroenLinks, SP, PvdA en VVD afgesproken dat gemeente Zutphen alsnog een einde gaat maken aan de marktwerking in de huishoudelijke zorg. In september 2021 werd de marktwerking in de huishoudelijke zorg na 14 jaar eindelijk afgeschaft. Thuiszorgers kregen vaste contracten, meer zeggenschap en -net als vóór de marktwerking- een plek om collega's te kunnen ontmoeten.

De lessen van 25 jaar SP in Zutphen

Als we terugblikken op de eerste 25 jaar van de SP in Zutphen, dan zijn er
een aantal lessen die we kunnen trekken.

De eerste les: Zutphen heeft een sterke SP nodig. De inwoners van deze
mooie gemeente hebben een club nodig die als gereedschap in hun handen is, en die als een spreekbuis is van de bevolking naar de politiek. 

Maar daar hoort ook een tweede les bij: we zijn méér dan een spreekbuis
voor gewone mensen. Als we de handen ineen slaan mét de bevolking,
strijdbaar zijn en lef durven te tonen, dan kunnen we een veranderende
kracht zijn die het niet een beetje minder slecht maakt, maar die het
systeem op haar grondvesten doet schudden. Als je samen opstaat, dan is alles mogelijk.

De derde les: dat de sociale strijd een strijd is van vallen en opstaan; van drie stappen vooruit en dan weer twee stappen terug. Een strijd van ‘de beuk er in’. Van twee mensen te weinig, maar het tóch gaan doen. Van er klaar mee zijn en tóch weer terugkomen omdat het moet. Omdat dat onze
historische taak is.

De vierde les: Onze strijd, de socialistische strijd, is een strijd die van
generatie op generatie moet worden doorgegeven. Het werk van de SP in
Zutphen is het werk van honderden doorzetters, over generaties
verspreid. Samen met hen vormden wij de afgelopen 25 jaar de SP in
Zutphen. En samen met hen én met iedereen die zich nog bij ons aan zal
sluiten gaan we er de komende 25 jaar mínstens zo’n spektakel van
maken.