Zutphen

Over een paar weken ontvangt de gemeente de sleutel van het iconische Baudartiusgebouw. Nadat het gebouw sinds 1951 een onderwijsfunctie heeft gehad, krijgt de gemeente nu de gelegenheid het een andere bestemming te geven. Grijpt het gemeentebestuur deze kans aan om een maatschappelijke behoefte te vervullen of kiest het de makkelijke weg door projectontwikkelaars vrij baan te geven?

Afgelopen zomer is het Baudartius College definitief opgegaan in het nieuwe Kompaan College en het Eligant Lyceum. Wat overblijft is het naoorlogse schoolgebouw, op de hoek Isendoornstraat-Nieuwstad. Het complex bestaat uit tientallen leslokalen, twee gymzalen en twee grote kelders. Ooit is dit alles opgebracht door de leden van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Zutphen e.o. Door een wetswijziging in 1997 ging het gebouw met gesloten beurs over in handen van de gemeente.

Een gezonde samenleving heeft herinneringen nodig

Sinds 1951 zijn binnen deze muren ontelbare vriendschappen gesmeed, interesses aangewakkerd en liefdes opgebloeid. De sociale waarde van deze plek is groot. Hoeveel mensen uit Zutphen en wijde omgeving die hun schooljaren hier hebben doorgebracht zullen herinneringen koesteren aan deze plek? Iedere gezonde samenleving heeft dit soort ankerpunten waar herinneringen liggen opgeslagen, die naar boven komen wanneer je er langs rijdt.

In 2022 hebben de oorspronkelijke vleugels van het gebouw terecht de gemeentelijke monumentenstatus gekregen. Het is namelijk één van de best bewaarde voorbeelden van bouwhistorisch erfgoed uit de wederopbouwperiode in Zutphen. Door deze status mag het grootste deel van het gebouw uit 1951 gelukkig niet gesloopt worden. De delen die na 1951 bijgebouwd zijn, met name de west- en noordzijde, met een overigens opmerkelijke door bureau Rotshuizen en Dekker bereikte eenheid van architectuur, vallen echter niet onder deze status.

Voor wie wil je bouwen?

Wonen zou een logische nieuwe bestemming zijn op deze in veel opzichten aantrekkelijke plek aan de rand van het centrum. Bovendien beschikt het gebouw over tal van toekomstmogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan een combinatie van zelfstandige appartementen en een centraal hofje met woningen, of andere woonvormen met gedeelde faciliteiten. De voormalige binnenplaats met bomen, struiken en een vijver lenen zich daar uitstekend voor. De grote vraag is alleen: Voor wie wil je bouwen?

Voor het antwoord is het belangrijk om terug te kijken naar wat er in Zutphen de laatste pakweg vijftien jaar gebouwd is. In de vinexwijk Leesten-oost zijn hoofdzakelijk koopwoningen neergezet voor gezinnen en tweeverdieners. Op het voormalig sportcomplex Helbergen is alle ruimte opgeslokt door enkele tientallen villa’s. Ook het plan Noorderhaven biedt weinig kansen voor de huurder die aangewezen is op een sociale huurwoning. Het aantal gebouwde woningen in de sociale sector blijft ver achter bij de vraag hiernaar. En juist op mooie locaties is de gemeente erg karig geweest met sociale woningbouw.

Zutphen heeft zat dure woningen

Het bouwen van dure huizen is geen kunst. Hier valt namelijk goed winst op te maken, dus hebben grondspeculanten en projectontwikkelaars hier vaak wel oren naar. De gemeente kan ervoor kiezen om achterover te leunen en een projectontwikkelaar zijn gang laten gaan. Dan heb je twee garanties: er volgt een plan om er dure huizen van te maken. En deze grote dure huizen nemen meer ruimte in beslag dan normale, dus worden er minder huizen opgeleverd.

Maar Zutphen heeft geen tekort aan dure huizen. Over het hele jaar 2023 zijn er in Zutphen in totaal 195 nieuwe huizen bijgekomen. Maar compleet tegen de ambities en doelstellingen in zitten hier precies nul sociale huurwoningen van woningcorporaties tussen. Duizenden inwoners kijken dagelijks op Funda en Woonkeus omdat ze een normale betaalbare woning nodig hebben. Maar die woningen gaan er niet komen zolang de gemeente woningbouw volledig overlaat aan projectontwikkelaars zoals Heijmans en consorten. De gemeente heeft te lang het aanbod laten bepalen door projectontwikkelaars en te weinig zelf naar de woonbehoefte gekeken.

Betaalbare woningen zonder winstoogmerk: een buitenkans

Nu ligt er een buitenkans voor de gemeente. Zonder zelf grond aan te kopen, zonder afhankelijk te zijn van commerciële vastgoedbedrijven, kan de gemeente nu zelf kiezen om een eigen pand om te dopen tot wel veertig tot vijftig betaalbare woningen, zeker als dit overgelaten wordt aan de volkshuisvesters bij uitstek: de woningcorporatie. Of denk aan bijvoorbeeld de David Evekink Stichting, die eerder al succesvol tien prachtige jongerenappartementen aan de Basseroord creëerde in een monumentaal pand. Zonder winstoogmerk, met maximale meerwaarde voor de samenleving. Als deze kans niet wordt benut, waar en wanneer dan wel?

Heeft de gemeente bovendien niet de morele plicht om het Baudartiusgebouw terug te geven aan de gemeenschap? Tal van ‘kleine luyden’ hebben met hun vereniging voor Christelijk onderwijs het gebouw tot stand gebracht. Deze prestatie van het ‘maatschappelijk middenveld’ mag niet verkwanseld worden aan de happy few, die zich een duur appartement aan de Grote Gracht kunnen veroorloven.

Over een paar weken ligt de toekomst van het Baudartiusgebouw in handen van het gemeentebestuur. Wordt het een keuze voor woonwensen en maatschappelijke meerwaarde of mogen projectontwikkelaars hun goddelijke gang gaan? Laat het niet net zo’n soap worden als met de Meisjesvakschool en de vastgoedmiljonair die destijds de touwtjes in handen had. Snel duidelijkheid over het Baudartiusgebouw is geboden.

Mathijs ten Broeke – voormalig wethouder in Zutphen namens de SP en oud-Baudartiusleerling

Gosse Koolstra – voormalig docent Nederlands (38 jaren Baudartius College) en actief lid Werkgroep Bouwhistorie Zutphen

Nico Stronks – voormalig docent Aardrijkskunde en Maatschappijleer (34 jaren Baudartius College)