Zutphen

In de roerige jaren ’40 had de rijke burgerij gekregen wat ze wilde: meer zeggenschap. Maar de arbeiders hadden niet de sociale hervormingen gekregen waar zij voor de straat op waren gegaan. Om de arbeiders tevreden te stellen en aan zich te binden, besloot de liberale burgerij diverse verenigingen in het leven te roepen. Zo dachten zij ‘bewustwording van de arbeider in goede banen te leiden’.

De bekendste van dit soort verenigingen zijn het Volkshuis, ’t Nut in Warnsveld of de Volksleeskamer aan de Oude Wand. Die laatste bestaat niet meer. Arbeiders konden daar drie avonden per week terecht voor het ‘lezen van couranten, populaire tijdschriften, vooral op het gebied van kunst, nijverheid en wetenschap, mitsgaders andere werken van smaak; verder tot het aanhooren van de eene of andere voordracht, het uitvoeren van muziekstukken, terwijl men er zich ook door gezellig onderhoud of eenig gepast spel zal kunnen ontspannen’. Zo zouden zij zich kunnen ‘bekwamen’ tot echt burgerschap, vonden de liberalen. Dan zouden ze niet meer in armoede en ellende leven. En misschien, héél misschien, kon het simpele arbeidersvolk dan ook stemrecht verdienen, ver in de toekomst.

Dit soort clubs legden de oorzaak van armoede en ellende niet bij
maatschappelijke omstandigheden, maar bij de mensen zelf. Als mensen
maar wat meer bewust zouden zijn, dan zouden de problemen vanzelf
verdwijnen. De liberalen die deze clubs oprichtten zagen zichzelf als
‘ouders’ die als het ware ‘kinderen’ moesten opvoeden. We noemen hen
daarom ook wel paternalistisch (naar het Latijnse ‘pater’, dat vader
betekent).

Een andere bekende Zutphense club die we kunnen
plaatsen in het rijtje paternalistisch-liberale organisaties, is de
David Evekink’s Stichting. Arbeiders die ’s winters geen stookkosten
konden betalen, konden gewoon niet sparen, dachten zij. Daarom richtten
zij de ‘Spaarkas’ op. Arbeiders konden hun salaris inleveren bij de
rijke burgers die de Spaarkas beheerden, zodat ze ‘s zomers niet te veel
uit zouden geven.

Eén van de bestuurders van de Spaarkas was David Evekink, rijk geworden in houthandel. Toen hij overleed liet hij zijn vermogen na aan de Spaarkas. Dat geld werd vervolgens gebruikt om fatsoenlijke woningen te bouwen voor mensen die daar het geld niet voor hadden. De Spaarkas werd zo David Evekink’s Stichting, en die bestaat nog steeds. Op dit moment bouwen ze met gemeentegeld betaalbare woningen voor jongeren. Dat de gemeente dat geld beschikbaar stelt, komt door vele acties van ROOD en een succesvol SP-voorstel in de gemeenteraad.