Zutphen

Zutphen is de laatste gemeente in Nederland waar de onderhandelingen voor een nieuw gemeentebestuur nog niet zijn afgerond. Wat is er precies gebeurd sinds de verkiezingen en waarom duren de onderhandelingen zo lang? Een korte terugblik, met alle remmende factoren die de coalitievorming vertraagd hebben.

Door: Mathijs ten Broeke

Wat vooraf ging 

Het is niet voor het eerst dat het formatieproces in Zutphen lang duurt. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 kreeg Zutphen ook als één van de laatste gemeenten van Nederland een college.  De StadsPartij was de grote winnaar van de verkiezingen en de PvdA was als vanouds de grootste. Samen met GroenLinks en D66 begonnen zij een nieuw college.

De SP voerde felle oppositie. Op veel fronten werkten de socialisten samen met de Zutphense bevolking. Zo voerde zij samen met zorgwerkers actie voor betere thuiszorg en maakte samen met hen een heel zwartboek over de gevolgen van de commerciële aanbesteding. Samen met huurders voerde de SP actie tegen huisjesmelkers in Zutphen en voerde zij actie voor ombouw van leegstaande panden tot kamerwoningen. De SP startte samen met jongeren een actie voor een recreatiebad en natuurlijk voerde de SP samen met de bevolking hartstochtelijk actie tegen het omstreden Broederenkloosterproject.  

Samen met inwoners van Zutphen voerde de SP actie voor het behoud van het Gideonplein.

De toenmalige collegepartijen brachten het Broederen-kloosterproject snel voor de verkiezingen van 19 maart in stemming en met minimale meerderheid werd het voorstel aangenomen. De SP stuurde kort daarop een persbericht rond, waarin afdelingsvoorzitter Nils Müller de kiezer beloofde dat het Broederenkloosterproject stopt als de SP in het college komt.

19 maart 2014 

De SP is in die vier jaar tijd behoorlijk geworteld geraakt onder de Zutphense bevolking. Dat er winst behaald zou worden bij de gemeenteraadsverkiezingen lag dus voor de hand. SP-lijsttrekker Engbert Gründemann had de ‘optimistische’ schatting dat de SP vier zetels zou gaan halen. Het werden er vijf. Terwijl de rest van de politieke partijen in de Burgerzaal verbaasd naar de uitslag keek, vierde de SP met de hele achterban haar eigen feestje in een buurtcentrum in de wijk Noordveen. Niet bij ‘de rest’, maar in de buurt tussen de mensen: typerend voor de eigenzinnige stijl van de SP.

De SP vierde haar eigen feestje in een buurtcentrum in de wijk Noordveen.

De StadsPartij zakte terug van 6 naar 3 zetels en de PvdA werd, met eveneens 3 zetels, voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog niet de grootste partij in Zutphen. Alleen collegepartij D66 wist van 3 naar 4 zetels te groeien.

Grote winnaars van de verkiezingen waren BurgerBelang (5 zetels) en de SP (5 zetels). Zij hadden hun winst te danken aan het feit dat beiden partijen flink geworteld waren geraakt in de Zutphense samenleving en aan hun felle oppositie tegen het Broederenkloosterproject. Omdat BurgerBelang 390 stemmen meer had dan de SP, en daarmee de grootste partij was, mochten zij de onderhandelingen beginnen.

De eerste ronde

BurgerBelang is een lokale partij die voortkomt uit de VVD. Partijleider Bert Jansen was in 2008 uit de VVD gestapt en is vanaf dat moment voor zichzelf begonnen. In 2010 kwam zijn nieuw opgerichte partij BurgerBelang voor het eerst met 2 zetels in de gemeenteraad. Na een lange en succesvolle opmars verdubbelde zijn partij op 19 maart 2014 ruim en bezat vanaf dat moment maar liefst 5 zetels in de Zutphense gemeenteraad.

Na een korte informatieronde door informateur Pieter van Veen, aangesteld door BurgerBelang, werd de SP al snel uit de onderhandelingen gezet  omdat zij voet bij stuk hield wat betreft het standpunt over zorg en het Broederenkloosterproject. Bert Jansens voorkeur ging uit naar een liberaal college, bestaande uit BurgerBelang, VVD, D66 en GroenLinks. Na de presentatie van het conceptakkoord werd duidelijk dat dit liberale college door zou gaan met de bouw van het Broederenkloosterproject. Dat leidde tot zodanig veel ophef in de achterban van BurgerBelang, dat zij de stekker uit de onderhandelingen moesten trekken.

Bert Jansen (BurgerBelang) en informateur Pieter van Veen kondigen aan dat de eerste poging tot coalitievorming is mislukt.

De tweede ronde

Ondertussen waren CU, CDA, de PvdA en de SP al met elkaar om tafel gegaan om hun rol in de oppositie met elkaar te bespreken, waardoor BurgerBelang zo kon aanschuiven om het nu over links te proberen. De formatie van deze sociale coalitie ging voortvarend van start en 16 mei bracht de nieuwe formateur André Oldenkamp de verwachting naar buiten dat Zutphen op 10 juni een nieuw college zou hebben.

Totdat de PvdA op 20 mei de stekker uit de onderhandelingen trok. Gezamenlijk maakten de onderhandelingspartners dit bekend, wat een teken was van de goede sfeer waarin de gesprekken verliepen. Ondanks dat de PvdA het inhoudelijk eens was met het akkoord en ook vond dat de gesprekken in goede sfeer verliepen, zag zij ‘onvoldoende basis’ om verder te gaan met deze partijen.

De derde ronde

De fractievoorzitters van alle 9 politieke partijen in Zutphen besloten gezamenlijk dat er een nieuwe informateur moest worden aangesteld die de gemeente uit deze impasse moest halen. Het werd Helmi Huijbregts, Eerste Kamerlid voor de VVD. Zij stelde zich tot doel het Broederenkloosterproject eerst uit de onderhandelingen te halen. Daarom besloot de hele gemeenteraad gezamenlijk het oorspronkelijke besluit op te schorten, twee extra alternatieven te laten onderzoeken en pas in december een nieuw besluit te nemen.

Maar nog voor het zover was stortte de winnaar van de verkiezingen in elkaar. De nummers 2 tot en met 10 van de kandidatenlijst van BurgerBelang werden door afdelingsvoorzitter Tim Marks geschorst, nadat zij Bert Jansen hadden gevraagd zijn kandidatuur voor het wethouderschap in te trekken om de kansen op collegedeelname te vergroten. Bert Jansen was terug bij af met slechts 1 zetel in de gemeenteraad en de overige 4 raadsleden van BurgerBelang gingen verder onder de naam ‘De Lokale Partij’. Beide partijen waren vanwege de gebeurtenissen geen serieuze kandidaten meer voor collegedeelname. De SP werd op deze weinig eervolle manier voor het eerst in de geschiedenis de grootste partij van Zutphen.

SP-fractievoorzitter Gründemann prijst Helmie Huijbregts om haar ferme aanpak. Door haar werd het mogelijk om een brede coalitie te onderzoeken bestaande uit SP, PvdA, GroenLinks, CDA/CU en de VVD. Huijbregts en Oldenkamp zijn de formateurs van de brede coalitie, waarvan de onderhandelingen op dit moment gaande zijn.

Wanneer zijn ze zo ver?

“Laten we hopen dat driemaal scheepsrecht is,” antwoordt SP-afdelingsvoorzitter Nils Müller op de vraag hoe groot hij de kans inschat dat het deze keer wel lukt.

“Na de ervaringen van afgelopen weken heb ik geleerd dat niets zeker is totdat het zover is, maar ik heb er wel alle vertrouwen in dat het met deze partijen gaat lukken. De SP gaat aan tafel zitten met partijen uit alle hoeken van het politieke spectrum in Zutphen. Dat zal de onderhandelingen echt niet altijd even makkelijk maken. Maar één ding is zeker: als we dáár doorheen komen, dan kan die coalitie een hele hoop.”

Inmiddels geldt er voor afdelingsvoorzitter Müller en fractievoorzitter Gründemann een radiostilte, omdat de onderhandelingen weer in volle gang zijn. Hoelang de onderhandelingen nog gaan duren valt op dit moment niet te zeggen. Alle correspondentie daarover verloopt via Helmi Huijbregts.